DİJİTAL DÜNYA VATANDAŞLIĞI

Herkese merhaba. Hızla gelişen iletişim teknolojileriyle karşımıza çıkan dijital dünya vatandaşlığı veya kısaca dijital vatandaşlık kavramı; iletişim teknolojilerini kullanırken eleştirebilen, çevrimiçi (online) davranışlarının etik sonuçlarını bilen, gerektiğinde ahlaki kararlar alabilen, iletişim teknolojilerini kötüye kullanmayan, dijital dünyada iletişim kurarken ve işbirliği yaparken doğru davranışı teşvik eden kişi olarak tanımlanmaktadır.

Eğitimcilerin dijital vatandaşlığı daha iyi anlamaları ve öğrencilerine en doğru biçimde aktarmalarını sağlamak için Dr. Mike Ribble, dijital vatandaşlığın dokuz bileşeni olduğunu ifade etmiştir. Bu dokuz bileşenin en önemli özelliği, günümüz ve gelecek için öngörülen iletişim teknolojilerine odaklanması ve esnek bir yapıda tasarlanmış olmasıdır. Eğitimciler için önerilen bu dokuz dijital vatandaşlık bileşeni, iletişim teknolojilerinden yararlanma boyutunda toplumdaki tüm bireyler için geçerlidir; çünkü bu sayede kendilerini dijital dünyanın bir üyesi olarak görebileceklerdir.

1. Dijital Erişim: Bireyin, dijital toplumun bir parçası olabilmesi demektir. İletişim teknolojilerinden yararlanma konusunda tüm bireylere eşit fırsatlar sunulması gerekmektedir. Toplumdaki hiçbir bireyin dijital dışlanmışlık yaşamaması gerekir.

2. Dijital Ticaret: Bireyin, e-ticaret ile ilgili risk ve problemlerin farkında olması gerekmektedir. Bunun için, bireylerin eleştirel düşünce becerilerinin gelişmiş olması zorunludur. Bu sayede son kullanıcılar iletişim teknolojileri üzerinden ticari işlemler yaparken, yaptıkları işlemin sonucunu fark edebilir ve sorumluluk alabilirler. Dahası, bireyler, çevrimiçi ortamda yaptıkları alışverişin kendilerine sağlayacakları fayda ve zararların farkına varabilirler. e-Ticarette dikkat edilmesi gereken nokta da bulunulan ülkenin konuya ilişkin yasa ve düzenlemeleridir. Dijital vatandaşın hem kendi haklarını koruma hem de yasalara uygun davranma konusunda bu kanuni düzenlemeleri bilmesi gerekir.

3. Dijital İletişim: Bireylerin, iletişim teknolojileri aracılığıyla eşit ve adaletli bir biçimde bilgi alış verişi yapma fırsatına sahip olmaları gerekir. Öte yandan, bireylerin, iletişim teknolojilerini kullanırken farkında olmaları gereken kurallar ve etik değerler de vardır. Bu kurallara uyulmadığında, bireyler dijital zorbalığa maruz kalabilmektedirler.

4. Dijital Okuryazarlık: Bireylerin iletişim teknolojilerini etkili ve verimli kullanabilmeleri için, konuya ilişkin giriş düzeyinde yeterli bilgi, beceri ve deneyimlerinin olması gerekir. Günümüzde bireyin sadece dijital okuryazar olması yetmemekte; aynı zamanda dijital akıcılığının da olması zorunlu hale gelmiştir.

5. Dijital Etik: Bireyin, dijital toplumda davranış kurallarına uyması anlamına gelmektedir. Bireylerin, iletişim teknolojilerini kullanırken, başkalarının var olduğunu ve onları olumlu veya olumsuz etkileyebileceklerinin farkında olmaları gerekir. Dahası, bireylerin iletişim teknolojilerini kullanırken, dünyanın çok farklı bölgelerindeki insanlarla etkileştiklerini unutmamaları gerekir. Farklı toplumlarda yaşayan insanların, kendi kültürlerine ilişkin farklı görüş, inanç ve değer sistemine sahip olabilecekleri unutulmamalıdır.

6. Dijital Hukuk: Birey, dijital dünyadaki her bir eyleminden sorumludur. Bu nedenle, iletişim teknolojilerini kullanırken diğerlerinin haklarının ihlal edilmemesi gerekir ve bu konunun farkında olunması bir zorunluluktur.

7. Dijital Haklar ve Sorumluluklar: Birey, dijital dünyada herkesin sahip olduğu özgürlüklere sahiptir. Bu nedenle, bireyler son kullanıcılar olarak, iletişim teknolojilerini kullanırken hak ve sorumluluklarının bilincinde olmak zorundadırlar. Ancak bu şekilde üretici olabilirler.

8. Dijital Sağlık: Bireyler, dijital dünyada fiziksel ve psikolojik olarak rahat olmak zorundadırlar. Diğer taraftan bireylerin internet ve bilgisayar oyunları gibi iletişim teknolojilerine bağımlılıkları çağımızın önemli hastalıklarındandır. Bu bağımlılık, obezlik, gözde yaşanabilecek hasarlar gibi fiziksel sorunlara yol açabildiği gibi, bireyin ruhsal dengesini de bozabilmektedir.

9. Dijital Güvenlik: Bireyin kendini ve kişisel bilgilerini dijital ortamlarda güvenlik altına alması gerekir.

Dijital Yerliler ve Dijital Göçmenler

Bu kavramlar, Marc Prensky tarafından 2001 yılında dile getirilmiştir. Dijital yerliler, iletişim teknolojisiyle oldukça küçük yaşlarında, hatta anne karnındayken, tanışmış kişilerdir. Dijital yerlilerin ana dilleri bilgisayar, video oyunları ve internetin dijital dilidir. Yeni iletişim teknolojilerinin kullanımının hızla artması ve yaygınlaşması sonucunda 1985’ten önce doğan dijital göçmenlerle dijital yerliler arasındaki uçurum kapanmakta, kimi zaman da dijital yerliler ve dijital göçmenleri birbirinden ayıran çizgiler neredeyse ortadan kalkmaktadır.

Bilişim teknolojilerini ve interneti, yalnızca sosyal medya kullanımı ve çevrimiçi yada çevrimdışı oyunlar oynamak için kullanırsak ne yazık ki dijital dünyada sadece pasif kullanıcılar olarak kalmaya devam ederiz. Gençlerimizin dijital okuryazarlığın ötesinde dijital akıcılığa sahip bireyler olmaları gerekmektedir. Dijital akıcılık; temel bilgi düzeyinde dijital teknolojilerini kullanabilecek becerilere sahip olmayı, kavramsal düzeyde bu becerileri işe koşabilme ve uygulama düzeyini yani anlamayı, son olarak da analiz ve değerlendirme düzeyini ifade eder.

Dijital akıcılığa sahip olanların dikkat etmesi gereken bir özellik de dijital ayak izleridir. İletişim teknolojilerini kullanırken, tıpkı karın üzerinde bıraktığımız izler gibi, ayak izlerimizi bırakırız. Dijital ayak izinizi oluşturan unsurlar arasında fotoğraflar, ses ve görüntü kayıtları, blog yazıları ve arkadaşlarınızın sosyal medya sayfalarına yazdığınız yazılar gibi unsurlar vardır. Sizinle ilgili tüm bu bilgiler, daima internet üzerinde kalabilir. Dünyadaki herhangi biri, bilgileriniz takip edebilir. Paylaştığınız her şey bir gün karşınıza yeniden çıkabilir veya hatırlanmasını istemediğiniz şeyler başkaları tarafından bulunabilir. Bu nedenle de dijital ayak izlerinizi bırakırken dikkatli olmanızda ve etik davranmanızda yarar vardır. İletişim teknolojileri kullandığınızda itibarınızı da düşünmeniz gerekir.
Benim benimsediğim temel yaklaşım; “Gerçek hayatta yapmayacağın hiçbir şeyi, internetteyken de yapma.”dır.
Bugünlük de bu kadar. Kendinize iyi bakın, hoşçakalın.

Yararlanılan Kaynak: Anadolu Üniversitesi Yayınları Yeni İletişim Teknolojileri Kitabı